Η ετυμολογία της πυξίδας προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη πυξίς, –ίδος [βλ. grc (βοτ.): πύξος – το κατεργάσιμο υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένη], που σημαίνει ξύλινο κουτί. Στην ναυτική κοινή καθομιλουμένη λέγεται και μπούσουλας, από την ιταλική λέξη μπούσολα (bussola) και σπανιότερα κουμπάσο (compasso/συμπόρευση), από την αγγλική λέξη κομπάς (compass). Είναι όργανο με το οποίο επιτυγχάνεται ο προσανατολισμός του χρήστη. Η πυξίδα στη ναυσιπλοΐα αποτελεί το σημαντικότερο «ναυτιλιακό βοήθημα», με το οποίο χαράσσονται και τηρούνται τόσο οι πορείες των πλοίων όσο και οι διοπτεύσεις.

Επειδή το όργανο αυτό αναπτύχθηκε εξ ανάγκης στη ναυτιλία αλλά και εξαιτίας της σημαντικότητάς του σ΄αυτή, ονομάζεται συνηθέστερα ναυτική πυξίδα.

Η ναυτική πυξίδα σήμερα διακρίνεται αφενός στην μαγνητική πυξίδα (magnetic compass), που βασίζεται στη λειτουργία της μαγνητικής βελόνας και είναι η πλέον διαδεδομένη, αφετέρου στην γυροσκοπική πυξίδα (gyrocompass), που βασίζεται στην ταχεία περιστροφή του ελεύθερου γυροσκοπίου με μηδενικό σχεδόν σφάλμα. Υπάρχουν και γυρομαγνητικές πυξίδες, που συνδυάζουν την μαγνητική με τη γυροσκοπική πυξίδα, αλλά είναι πολύ σπάνιες και με περιορισμένη εξειδικευμένη χρήση.

Οι πυξίδες στα πλοία χρησιμοποιούνται για διάφορους σκοπούς. Κύριος σκοπός τους είναι να δείχνουν την πορεία του πλοίου στον πηδαλιούχο και τον αξιωματικό ναυτιλίας. Αυτές οι πυξίδες λέγονται ιθυντήριες και βρίσκονται σε σημείο που ο πηδαλιούχος βλέπει καθαρά τις ενδείξεις τους. Άλλη σημαντική χρήση τους είναι η δυνατότητα που δίνουν στον αξιωματικό ναυτιλίας να μετρά με ακρίβεια την αληθή διόπτευση καταφανών σημείων ξηράς και άλλων πλοίων σε σχέση με το βορρά. Οι πυξίδες αυτές λέγονται διοπτηρίες πυξίδες και βρίσκονται συνήθως στα φτερά της ανοικτής γέφυρας, δεξιά και αριστερά, επιτρέποντας στον ναυτίλο να πάρει «αληθή διόπτευση» σημείων ξηράς ή άλλων πλοίων, δηλαδή να μετρήσει τη γωνία από το μαγνητικό βορρά των αντικειμένων. Η «αληθής διόπτευση» έχει ιδιαίτερη αξία, γιατι χαράσσεται στο χάρτη ορθότερα από τη «σχετική διόπτευση», που μετρά τη γωνία που σχηματίζει το παρατηρούμενο αντικείμενο με την πορεία του πλοίου του παρατηρητή και μεταβάλλεται καθώς το πλοίο του παρατηρητή στρίβει. Τέλος, υπάρχουν και μικρότερες πυξίδες για χρήση σε λέμβους, όπως και φορητές, οι οποίες δίνουν πολύ μικρή ακρίβεια.