Παρότι η υδρόγειος σφαίρα και η αποτύπωση των θαλασσών και των ηπείρων πάνω σε αυτήν αποτελούν σήμερα κοινοτοπίες, μια ματιά στην ιστορία του οργάνου αποδεικνύει ότι θεωρούνταν παραδοσιακά σπάνιο και φορέας νέας και σημαντικής γνώσης. Από την αρχαιότητα και τουλάχιστον μέχρι την ύστερη Αναγέννηση η παρατήρηση και η απόδοση των των ουράνιων σωμάτων, συμπεριλαμβανομένης φυσικά της Γης, αποτελούσε μέγιστο διακύβευμα, ενώ η κατοχή υδρογείου σφαίρας απόδειξη πλούτου, δύναμης και λογιοσύνης. Η αστρονομία, η γεωγραφία και η χαρτογραφία κατατάσσονταν μεταξύ των ύψιστων επιστημών. Αρκεί να θυμηθούμε τον διάσημο πίνακα Ο Σωτήρας του Κόσμου (Salvator Mundi) του Λεοντάρντο ντα Βίντσι, όπου ο Χριστός κρατά στα χέρια του την υδρόγειο, ή τις πάμπολλες ιδίου τύπου απεικονίσεις της Βασίλισσας της Αγγλίας, και φυσικά τις ένθετες παραστάσεις σε χάρτες της πρώιμης νεοτερικότητας και της αποικιοκρατίας (βλ. έκθεμα χάρτη). Η σημαντικότητα του οργάνου δε πιστοποιείται και από το γεγονός ότι αποτελούσε δώρο ευγενών προς βασιλείς κ.ο.κ.
Κατά τα τέλη του 18ου αιώνα και σε όλη τη διάρκεια του 19ου, οι υδρόγειες σφαίρες αρχίζουν να μαζικοποιούνται, τηρουμένων πάντα των αναλογιών, και να κυκλοφορούν ευρέως. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των Τζων και Ουλίαμ Κάρυ (John & William Cary) του Λονδίνου, σφαίρες των οποίων, ακόμα και σε έκδοση τσέπης, έφτασαν μέχρι την Ινδία και άλλες περιοχές του κόσμου. Η ανακάλυψη νέων περιοχών, η καλύτερη χάραξη ήδη γνωστών, αλλά και λεπτομερής αποτύπωση της ουράνιας σφαίρας, απαραίτητο εργαλείο για τη ναυτιλία, έκαναν τις σφαίρες δημοφιλείς.
Εδώ παρουσιάζεται μία σφαίρα του 19ου αιώνα εξαιρετικής φιλοτεχνίας, από τα το εργαστήριο των Τζων και Ουλίαμ Κάρεϋ. Ο όγκος των πληροφοριών που παρέχει και η ακρίβεια χάραξης συνεχίζουν να εντυπωσιάζουν, μεταφέροντας την σύγχρονη/τον σύγχρονο χρήστη στην εποχή των ανακαλύψεων!
Bellerby P., The Globemakers: The Curious Story of an Ancient Craft, Bloomsbury Publishing, 2023.
Sumira, S., Globes: 400 Years of Exploration, Navigation, and Power, University of Chicago Press, 2014.
Dahl, E. H., Gauvin, J.-F.., Sphaerae Mundi: Early Globes at the Stewart Museum, McGill-Queen's University Press, 2000.
Stevenson, E. L., Terrestrial and Celestial Globes; Their History and Construction, Including a Consideration of Their Value As Aids in the Study of Geography and Astro, General Books, 2013.