image
H Ναυτική Συλλογή του Π. Κ. Λασκαρίδη
Μαγνητική πυξίδα (κατασκευής Ντεντ [Dent])
Ημερομηνία: 19ος αιώνας
Ξύλος, μπρούτζος
Μ28xΠ22xΥ33 εκ.
Αναρτημένη με στήριγμα που επιτρέπει την περιστροφή της γύρω από έναν άξονα, ο οποίος παραμένει πάντοτε κατακόρυφος. Το στήριγμα αυτό αποτελείται από τρεις ορθογώνιους άξονες περιστροφής και επιτρέπει σε ένα αντικείμενο που είναι τοποθετημένο στο εσωτερικό του να παραμείνει οριζόντιο, ανεξάρτητα από την περιστροφή της στήριξής του. Διαθέτει αξεσουάρ που περιλαμβάνουν λυχνία κεριών, κλείστρο σκίασης και καπάκι για το πάνω φως.
Φωτογραφίες
Πάζλ


Σε ένα πλοίο, τα γυροσκόπια, οι πυξίδες του πλοίου, οι σόμπες, ακόμη και οι θήκες ποτών χρησιμοποιούν τέτοια συστήματα ανάρτησης, για να διατηρούνται όρθια σε σχέση με τον ορίζοντα καθώς το σκάφος παίρνει κλίσεις.

Ο μηχανισμός αυτός ανάρτησης που χρησιμοποιείται για τις πυξίδες ονομάζεται ανάρτηση τύπου Καρντάνο (Cardano) από τον Ιταλό μαθηματικό και φυσικό Τζερόλαμο Καρντάνο (Gerolamo Cardano, 1501–1576), που την περιέγραψε λεπτομερώς. Η συσκευή όμως είναι γνωστή από την αρχαιότητα, καθώς περιγράφτηκε για πρώτη φορά τον 3ο αι. π.Χ. από τον Φίλωνα τον Βυζάντιο.

Η μαγνητική πυξίδα ήταν το όργανο που έδωσε σημαντική ώθηση στη ναυτιλία, αφού επέτρεψε την τήρηση σχετικά ακριβούς πορείας, μέρα και νύκτα, χωρίς να βασίζεται σε ορατά σημεία της ξηράς ή των αστερισμών τη νύκτα.

Η πυξίδα διαθέτει ένα δίσκο ανάγνωσης, το ανεμολόγιο, με υποδιαιρέσεις και συμβολισμούς. Το ανεμολόγιο αυτό ενσωματώνει τη μαγνητική βελόνα της πυξίδας και στρέφεται μαζί της.

Υπάρχουν περιφερειακά και τεταρτοκυκλικά ανεμολόγια, υποδιαιρεμένα σε μοίρες, βαθμούς, ρόμβους κ.λπ. Πιο συγκεκριμένα, το ανεμολόγιο είναι ένας δίσκος που αναπαριστά τον ορίζοντα, η περιφέρεια του οποίου υποδιαιρείται από 0° έως 359° και φέρει δύο διαμέτρους κάθετες, από τις οποίες η μία δείχνει τη μεσημβρινή γραμμή με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Β (Βορράς) και Ν (Νότος) και η άλλη τη γραμμή του πρώτου καθέτου με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Α (Ανατολή) και Δ (Δύση).

Το 1890 το Βρετανικό Ναυαρχείο ζήτησε από τέσσερις κατασκευαστές (Λίλλυ, Ρέυνολντς, Χιούζ και Ντεντ [Lilley, Reynolds, Hughes και & Dent]) να υποβάλουν μια πυξίδα σκάφους κατάλληλη τόσο για ατμό όσο και για πανιά. Το μοντέλο που προσέφερε ο Ντεντ (Dent)ήταν πυξίδα υγρού τύπου, δηλαδή ο δίσκος του ανεμολογίου, αντί να στηρίζεται σε κατακόρυφο άξονα, έπλεε ελεύθερα σε υγρό (οινόπνευμα) μειώνοντας στο ελάχιστο τις τριβές και επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο μέγιστη ακρίβεια. Η πυξίδα τύπου Ντεντ επικράτησε εκείνης του Λόρδου Κέλβιν (Kelvin), που ήταν στεγνού τύπου, δηλαδή χωρίς υγρό, και εφαρμόστηκε στα βρετανικά πλοία από το 1892, παραμένοντας σε υπηρεσία μέχρι το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ενδεικτική βιβλιογραφία


Gurney, A., Compass: A Story of Exploration and Innovation, Norton, 2004.

Brotton, J., Four Points of the Compass: The Unexpected History of Direction, Penguin Books Limited, 2024.

Οικονομόπουλος, Ι.Π., Γενική ναυτιλία : ακτοπλοΐα – πλοήγηση, χ.έ., 2004.

Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη © 2024 | Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος
Πολιτική Απορρήτου Όροι Χρήσης Συντελεστές