Ο ναυτικός διαβήτης, κοινώς κουμπάσο ή μπούσουλας, είναι ναυτικό εργαλείο για εργασίες πάνω στο χάρτη. Ειδικότερα χρησιμοποιείται σαν όργανο μέτρησης, μεταφοράς ή σήμανσης αποστάσεων, που αποτελείται από δύο ίσια ρυθμιζόμενα πόδια αρθρωτά μεταξύ τους, που καταλήγουν σε αιχμηρά σημεία. Χρησιμοποιείται κυρίως στη σχεδίαση για την ακριβή μεταφορά διαστάσεων επί των ναυτικών χαρτών αλλά και για διάφορες άλλες μετρήσεις π.χ. γεωγραφικών συντεταγμένων, υποτύπωσης στόχων κ.λπ. Για την μέτρηση αποστάσεων, αρκεί να προσαρμοστεί ο διαβήτης ώστε τα σκέλη του να ακουμπούν ακριβώς στα δυο σημεία των οποίων την απόσταση θέλουμε να μετρήσουμε ή να μεταφέρουμε.

Η μέτρηση μεγάλων αποστάσεων επι του χάρτη γίνεται ακουμπώντας εναλλάξ τις αιχμές, επί της διεύθυνσης που έχει προηγουμένως χαραχθεί με τον διπαράλληλο χάρακα, μέχρι να καλυφθεί η μετρούμενη απόσταση. Ο αριθμός των επαναλήψεων επί το διάστημα μήκους, προστιθέμενης της τελευταίας υπολειπόμενης, δίνει την ακριβή απόσταση. Για τις μετρούμενες αποστάσεις στους ναυτικούς χάρτες χρησιμοποιείται η κλίμακα πλάτους των χαρτών που φέρεται στο δεξιό και αριστερό περιθώριό τους και συνήθως έναντι του σημείου μέτρησης.